“You should never view your challenges as a disadvantage. It’s important for you to understand that your experience facing and overcoming adversity is actually one of your biggest advantages,” hoorde ik First Lady Michelle Obama – via internet – in juni 2016 zeggen aan geslaagden van de City College of New York. Het leek alsof ze het tegen mijn jongere zelf had, toen ik eindelijk mijn diploma van het Miranda Lyceum in ontvangst kon nemen.

Schooljaar 1985-1986, ik was voor de tweede keer voor het eindexamen gezakt. Nog een tiende punt bij Biologie en ik zou mijn vwo-diploma in handen hebben. De klap kwam hard aan. Ik leefde op van de nieuwe wereld die voor mij open ging toen ik in 1981 leerling werd van het Mr. dr. J.C. de Miranda Lyceum en bleef het eerste schooljaar zitten. Het jaar daarop ging ik wel over, ondanks het nationaal beangstigende effect van de decembermoorden en het feit dat ik twee maanden school miste omdat ik in het ziekenhuis lag. Met mijn verstandelijke vermogens zat het goed, en dat wisten mijn docenten toen ik weer zakte voor het eindexamen. Waar lag het dan wel aan?
 
Mijn creatieve, onderzoekende geest nam niet alles wat ouderen zeiden als vanzelfsprekend aan. Door veel te lezen leerde ik meer over de wereld en zag ik dat er verschillende perspectieven zijn waarmee je naar hetzelfde kunt kijken. Ik wilde dingen weten, stelde veel waarom-vragen en begon te rebelleren tegen het Surinaamse opvoedingssysteem dat vanaf de koloniale tijd leunt op autoritair gezag. Ik wilde later rechten studeren om voor kinderen op te komen, maar na december 1982 durfde ik die studie niet meer te doen. De situatie in het land tastte de motivatie om te studeren zwaar aan.
 
Ik werd verliefd en kreeg een relatie. Dat bracht bij mij onverwachte en vage herinneringen aan ervaringen met seksueel misbruik naar boven, van toen ik nog een klein kind was. Mijn geest had het verstopt om te kunnen overleven, nu het naar boven kwam had ik geen idee hoe ik mijn pijn en woede moest aanpakken. Gelukkig kon ik hierover ‘eerste hulp gesprekken’ met de moeder van een schoolvriendin hebben, maar daarmee verdwenen de problemen niet.

Nee, ik was niet dom, ik worstelde met grote levensvragen. Die moesten worden aangepakt. Achteraf gezien ben ik toen met mijn ontwikkeling in persoonlijk leiderschap begonnen, maar dat begrip kende ik destijds niet. Om de derde keer eindexamen te mogen maken, kreeg ik dispensatie van een begripvolle inspectrice van onderwijs. Want ik moest en zou slagen; ik wilde het mijzelf als meisje in Suriname niet aandoen om niet minstens een vwo-diploma te hebben.
 
‘Oom Nabi’, zoals we hem noemden, officieel onderdirecteur Moestafa Nabibaks, was dat laatste jaar mijn docent Nederlands. Voor sommige leerlingen was hij als een vaderfiguur. Er waren in die tijd meer leerlingen die vijf of zes jaar over de school deden, waaronder zijn zoon. Op een dag ging ik een boek voor mijn leeslijst bij hem lenen; hij had voor zijn leerlingen een kast met literaire boeken in zijn kantoortje op de eerste verdieping. Het was warm en ik had dorst. Nadat ik het boek had uitgezocht, mocht ik koud water uit zijn koelkast halen om te drinken. Mijn ogen werden groot toen ik de deur opendeed en een blikje Coca Cola in zijn koelkast zag! Alles was in die tijd én schaars én duur door de sterke devaluatie van de Surinaamse gulden. Blikjes echte cola waren peperduur, we dronken toen stroop of soft uit plastic broodzakjes met een rietje.
 
“U heeft echte cola!”, riep ik spontaan.
Hij keek me aan, nadenkend en met die blik van binnenpretjes die hij soms in zijn ogen had.
“Die is voor jou als je slaagt.”
Wat! Hij ging een weddenschap met me aan! Mijn motivatie groeide, dat blikje cola stond symbool voor zijn vertrouwen in mijn kunnen.
 
Enkele maanden nadat het leerjaar in oktober 1986 was begonnen, begreep ik dat ik weer voor het examen zou zakken als mijn thuissituatie niet zou veranderen. Ik wilde alles op alles zetten om te slagen en liep weg uit huis. Het was de beste stap die ik destijds in mijn leven heb gezet: mezelf letterlijk losmaken van een situatie waarin ik me depressief en ongelukkig voelde, en zo maakte ik ook een eind aan een lange periode van mishandeling. Vrienden hielpen mij, ik ging in een meisjesinternaat wonen. Plotseling had ik veel meer energie en plezier in het leven en kon ik beter studeren, ook al was ik verdrietig om de stap die ik had moeten zetten.

Tsja, dan denk je dat je zo’n beetje alles hebt gehad toch? NOT. Er kwam een inval van de militairen op o.a. het Lyceum, en als gevolg van de ontstane situatie werden de middelbare scholen begin 1987 langer dan een maand gesloten. Daarna moesten we in veel kortere tijd de lesstof doornemen. Het kwam nu dus wel goed uit dat ik het materiaal al een paar keer had bestudeerd.
 
Daar was dan eindelijk het moment van de uitslag, die publiekelijk op het schoolerf bekend werd gemaakt. Het zou een grote gêne zijn als ik weer niet was geslaagd. Maar wat een verlossing, wat een overwinning, ik was geslaagd! De opluchting, de blijdschap, het is onbeschrijfelijk wat ik toen voelde.
 
Meneer Nabibaks stond boven voor de deur van zijn kantoor, hij wenkte me en liep zijn werkruimte in. Ik stond beneden op het schoolerf, hij liep naar de reling en gooide iets naar beneden. Ik ving het op. In mijn handen lag een rood met zilveren blikje, helemaal koud. De tranen schoten me in de ogen. Het was het lekkerste blikje Coca Cola dat ik ooit in mijn leven heb gedronken.
 
Al die moeilijke kwesties in mijn jonge leven heb ik later in iets positiefs kunnen omzetten. Na het Lyceum solliciteerde ik bij een persbureau, kreeg daar een training ‘on the job’ en ontdekte zo dat ik talent had om te schrijven. Ik werd als journalist betaald om nieuwsgierig te zijn en vragen te stellen. Ha! Al dat lezen bleek heel goed te zijn geweest voor mijn schrijfcarrière, het had mijn woordenschat vergroot en mijn verbeeldingsvermogen gestimuleerd. De problemen met seksueel misbruik en mishandeling: ik heb onderzocht waarom beide situaties in zoveel Surinaamse gezinnen voorkomen en hoe je ermee kunt omgaan als het jou is overkomen. Ik publiceerde er een boek over, waarmee ik het taboe op praten over seksueel misbruik in de Surinaamse maatschappij doorbrak. Zo kon ik, zonder rechten te hebben gestudeerd, toch voor de rechten van kinderen opkomen. In de jaren dat ik docent was, kon ik leerlingen met problemen goed begeleiden omdat ik me in hun zorgen kon verplaatsen. Wat ik aan die leerlingen zei, zeg ik aan alle jonge mensen: tai hori, zet door! Neem verantwoordelijkheid, loop niet weg voor je problemen, anders blijven die problemen jou achtervolgen. De levenservaring die je opdoet door ze te overwinnen, is onbetaalbaar en zal in het leven jouw grootste bron van kracht worden.


Usha Marhé
Auteur, Empowermentcoach voor personen en groepen
http://www.ushamarhe.nl